Déja vu
Termin deja vu dotyczy zjawiska polegającego na przekonaniu, że jakieś całkowicie nieznane miejsce jest znajome, tak jakby było się tu już wcześniej, lub, że jakaś nowa sytuacja była już kiedyś przeżywana. Podstawowym doznaniem deja vu jest dziwne wrażenie, że to co się zobaczyło po raz pierwszy, jest czymś dobrze znanym. Może ono dotyczyć wydarzeń na jawie, marzeń sennych, wypowiadanych sądów, uczuć i spotkań z nieznajomymi. Wyrażenie deja vu znaczy po francusku ,,już widziane"; zostało ono wymyślone przez E. Lettera Boiraca w 1876 r. i dziś funkcjonuje w wielu językach. Deja vu zdarza się bardzo często; przeprowadzona w 2006 r. ankieta wykazała, że doświadczyło go 67% Amerykanów. Inne badanie tego zjawiska wskazują, że zdarza się ono częściej kobietom niż mężczyznom oraz częściej osobom młodym niż starszym.
Istnieje wiele teorii starających się wyjaśnić deja vu. W 1884 r. wysunięto na przykład przypuszczenie, że przyczyną tego zjawiska jest to, że jedna z półkul mózgowych rejestruje informacje nieco szybciej od drugiej. Badacze postulowali także istnienie innych podobnych mechanizmów opóźniających przyswajanie informacji, twierdząc na przykład, że informację docierają szybciej do podświadomości niż świadomości. Wyniki badań naukowych nad fizjologicznymi reakcjami człowieka nie potwierdziły jednak owych biologicznych hipotez. Częściej przyjmuje się hipotezę, że przynajmniej niektóre z przypadków deja vu polegają na tym, że nowe miejsce lub przeżycia wydają nam się znajome po prostu dlatego, że rzeczywiście przypominają nam znajome miejsca i przeżycia.
Rzadziej akceptowane wyjaśnienie głosi, że deja vu jest formą doznania paranormalnego. Stąd nowe, acz pozornie znajome miejsce może być miejscem, które odwiedzaliśmy podczas doświadczenia poza ciałem we śnie. Jescze inna grupa hipotez odwołuję się do koncepcji nieświadomości zbiorowej, dzięki której można nawiązać kontakt z uniwersalnymi doświadczeniami, jakie kiedykolwiek dane były rodzajowi ludzkiemu. Z tego punktu widzenia deja vu byłoby po prostu wynikiem czegoś w rodzaju rezonansu między aktualnymi doświadczeniami a jednych z archetypów pochodzących z nieświadomości zbiorowej.
Szczególnie interesujące są teorie, według których przynajmniej niektóre przypadki deja vu reprezentują niewyraźne wspomnienia z poprzednich żywotów. Jeśli na przykład ktoś podróżuje po kraju, w którym nigdy wcześniej nie był, a mimo to jego krajobraz i kultura wydają mu się niezwykle znajome, można przypuścić, że podróżny mieszkał w tym kraju w jednym z poprzednich wcieleń. Wielki psychiatra Carl Gustav Jung doświadczył deja vu, gdy po raz pierwszy udał się do Afryki. Spoglądając na krajobraz z okna pociągu, którym jechał, czuł, jakby powracał do kraju, w którym mieszkał przed pięcioma tysiącami lat. Swoje deja vu określał mianem ,,rozpoznaniem tego, co odwiecznie znane".
Patrz też: Carl Gustav Jung i okultyzm