Egzorcyzmy polegają na wypędzaniu duchów lub innych istot, zwykle uważanych za złe, z ciała człowieka. W zależności od tradycji egzorcyzmy wiążą się z przestrzeganiem formalnej, rytualnej procedury lub mają mniej oficjalny charakter. Osoba poddawana egzorcyzmom uważana jest za opętaną.
Wzmianki na temat opętania i egzorcyzmów występują na całym świecie, w każdej większej tradycji religijnej i kulturowej. Popularność filmów poświęconych tej tematyce, sprawiła, że wielu ludzi ma podstawowe wyobrażenie o opętaniu i egzorcyzmach. Oprócz egzorcyzmów odprawianych dziś czasami w niektórych Kościołach chrześcijańskich, niektórzy przedstawiciele terapii alternatywnej - wysuwają poważne sugestie, zgodnie z którymi pewne osoby cierpiące na zaburzenia natury psychicznej są nękane przez duchy zmarłych albo demony.
Termin egzorcyzm pochodzi z greckiego eksorkidzein, ,,zaklinać", i oznacza związanie przysięgą złego ducha i wezwanie przy tym jakieś silniejszej siły wyższej, by go pokonała - a nie samo ,,wypędzanie" ducha z osoby opętanej. Związanie przysięgą implikuje pewien rodzaj zobowiązania. Katolickie egzorcyzmy rozpoczynaja się słowami: ,,Adjure te, spiritus nequissme, per Deum omnipotentntem...". Co znaczy: ,,Zaklinam cię, najpodlejszy z duchów, w imię Boga wszechmogącego...".
Praktyka odprawiania egzorcyzmów jest bardzo stara i często spotykana. W społecznościach, w których panuje przekonanie, że duchy często ingerują w poczynania ludzi, egzorcyzmy stały się częścią życia codziennego. Egzorcyzmów mogą dokonywać księża, szamani, kapłani, rabini, lamowie, a także czarownice.
Tradycyjnie egzorcyści wypowiadają modlitwy, zaklęcia, używają święconej wody, okadzają pomieszczenia oraz stosują specjalne mikstury o nieprzyjemnym zapachu. Równie skuteczny okazuje się także olejek z róży, ciemiernika i ruty, a także sól, która w średniowieczu uchodziła za symbol czystości duchowej, oraz wino, krew Chrystusa.
Osoba opętana przez ducha często uskarża się na różnego rodzaju bóle, przeklina, wymiotuje, jej twarz wykrzywia się w grymasach, demony często przemawiają nieznanymi jej językami jak np. aramejskim. Osoba opętana często dostaję ponadludzką siłę. Nieznany jest fakt, że demony potrafią zawstydzić kapłana i na głos opowiedzieć jego skrywane grzechy.
W tradycji chrześcijaństwa zachodniego brak jest sformalizowanych rytuałów dotyczących wypędzania ducha z określonych miejsc. Tymczasem w dawnych Chinach istniał złożony system rytuałów mających na celu oczyszczenie domostwa nawiedzanego przez złe duchy. Kapłani taoistyczni ustawiali ołtarz w pomieszczeniu, w którym najczęściej pojawiał się duch. Po zapaleniu kadzideł i cienkich świec kapłan wchodził do budynku ubrany w odświętny strój, trzymając w dłoni miecz służący do wypędzania duchów. Następnie trzymał ów miecz nad łożami domowników oraz w tych miejsach domu, które należało w pierwszej kolejności uwolnić od niepożądanych złych mocy.
W ostatnich latach psychiatra Ralph Allison zauważył, że niektórzy z jego pacjentów, przede wszystkim ci cierpiący na rozdwojenie osobowości, wydawali się opętani przez złego ducha, oraz że do poprawy ich stanu zdrowia konieczne okazały się egzorcyzmy i terapia medyczna.
Patrz też: symptomy zdemonizowania