Teozofia

Nazwa ,,teozofia" została wymyślona w III w. n. e. w Aleksandrii i Egipcie i była używana w kontekście greckich misteriów na określenie boskiej władzy, która, jak wierzono, leżała u podstaw wszystkich religii. Współcześnie termin ,,teozofia" odnosi się do specyficznego systemu myślowego, stanowiącego syntezę idei filozoficznych Chin i Indii, nauk gnostyków, neoplatoników oraz kabalistów, reprezentowanego przez założenie w 1875 r. w Nowym Jorku przez Helenę Bławatską Towarzystwo Teozoficzne. 

Będąc jednym z elementów zjawiska religijnego zwanego ezoteryzmem, teozofia głosi, że osiągniecie oświecenia umożliwia człowiekowi gnoza (intelektualne poznanie) - wiedza na temat tego, co łączy go ze światem boskim oraz jego ukrytymi tajemnicami. Chociaż teozofowie odrzucają twierdzenia, że ich towarzystwo jest organizacją religijną, teozofia podobnie jak inne religie, wskazuje swoim zwolennikom drogę prowadzącą do zbawienia, drogę, która gwarantuje ich duszom korzystny los po śmierci. 

Teozofia prezentuje dosyć złożoną wizję wszechświata, w której jest miejsce na kwestię pochodzenia człowieka, jego ewolucji oraz losu pośmiertnego. Zgodnie z tą doktryną teozoficzną świat widzialny powstaje z wszechobecnego i niezmiennego Źródła, niematerialnej rzeczywistości, której manifestacją, podobnie jak w filozofii hinduskiej, jest kontrolowany i kierowany przez tą rzeczywistość wszechświat.

Proces kosmicznego objawienia się niematerialnej rzeczywistości ma dwie fazy. Pierwszą jest fala inwolucji, podczas której ze Źródła wyłaniają się miriady duchowych cząstek i stopniowo coraz bardziej pogrążają się w materię, osiągają w końcu samoświadomość w świecie fizycznym. Zstępując przez różne poziomy bytu, indywidualne duchowe cząstki (monady) docierają do ciała przyczynowego (rodzaj ciała duchowego zawierającego nasiona karmy, będące ,,siłami sprawczymi" wszystkiego). Podczas drugiej fazy, ewolucji, ludzkie monady, które podobnie jak najwyższy Byt, źródło ich pochodzenia mają trojaką funkcję woli, mądrości i aktywności - rozwijają swój wewnętrzny potencjał i świadomość, uwalniają się od materii i powracają do źródła. 

Duch, który nie ginie (jest wieczny), osiąga doskonałość dzięki cyklowi reinkarnacji, zgodnie z wszechobowiązującym prawem przyczyny i skutku zwanym karmą. Podczas każdej z inkarnacji osobnik zdobywa nowe doświadczenia, co sprawia, że jego dusza rozwija się w stopniu proporcjonalnym do korzyści, jakie wyniósł on z każdego z tych doświadczeń. Zdaniem teozofów, długi szereg kolejnych wcieleń niezbędny jest do tego, by dusza osiągnęła ostateczny cel, którym jest wzniesienie się do swojego pierwotnego Źródła, a długość okresu spędzonego na każdym z poziomów poprzedzającego kolejną inkarnację zależy od dobrych i złych czynów dokonanych podczas pobytu w ciele.