Życie w czasach Jezusa - warstwy społeczne 

W Izraelu tylko jedna warstwa mogła się poszczycić miejscem przodującym a to z racji piastowania godności religijnej: warstwa kapłańska. Józef Flawiusz pisze wśród rozmaitych narodów pretenduje się do szlachectwa na różnych podstawach u nas powinowactwo z duchowieństwem jest oznaką wysokiego urodzenia. Teoretycznie więc książętami i parami byli przedstawiciele ośmiu rodzin, które miały zaszczyt dostarczyć drewna na ofiarę całopalenia w świątyni i spośród których wybierano arcykapłana. 

Zachowanie Żydów przy stole w czasach Jezusa

Żydzi chętnie spożywali posiłki na świeżym powietrzu na dziedzińcu służącym zresztą do różnych celów. Zimą jadano we wspólnej izbie, która służyła również za kuchnię. Tylko ludzie bardzo bogaci, którzy budowali domy na wzór rzymski posiadali pokój jadalny. Stół i siedzenia ustawiano zazwyczaj w ostatniej chwili przed posiłkiem. 

Nauka w Izraelu w czasach Jezusa

Literatura i sztuka Izraela, były zatem obie poddane, choć w odmienny sposób, nakazom religijnym. Jeśli natomiast chodzi o naukę lub o to, co zajmowało miejsce nauki w Izraelu, należy mówić raczej o wchłonięciu jej przez religię. Grecy i Rzymianie prowadzili bezinteresownie badania naukowe, których jedynym celem było poznanie. Dla Żydów takie podejście, takie nastawienie umysłu, które stanie się podstawą całej nauki współczesnej - było absolutnie nie do przyjęcia. Dla Żydów nie mogła istnieć żadna nauka poza teologią. Słowo chachamim, które tłumacze oddają przez termin ,,uczeni", oznaczało przede wszystkim ,,mędrców" i odnosiło się do tych, którzy byli uznani za biegłych w sprawie religijnych. 

Pojęcia astronomiczne czerpano z Biblii. Czy to nie Bóg stworzył gwiazdy, podobnie jak słońce, księżyc i ziemię? ,,Czyż zdołasz połączyć gwiazdy Plejad? Rozluźnić więzi Oriona? Czy wypuścisz o czasie Gwiazdę Poranną i wywieziesz Niedźwiedzice z dziećmi?" Tak oto pytał Stworzyciel świętego męża Hioba. Istniała żydowska astronomia, która pozwalała ustalić ma przykład kalendarz. Wiedze Żydzi opierali na zdobyczy astronomii babilońskiej, opartej na uczonych wyliczeniach, co na własnych, prostych i łatwych obserwacjach, dostępnych dla wszystkich. Żydzi nie pozostawili jednak żadnych prac świadczących o ich zainteresowaniu astronomią. Pirke Awot - ,,Pouczenia ojców", odmawiają wyraźnie astronomii prawa do samodzielnej gałęzi wiedzy. Winna zostać ,,cząstką mądrości", to znaczy głosić chwałę Bożą. 

Jakimi językami mówił Chrystus?

Koczownicy ze szczepu Abrahamowego przybyli do Palestyny, porozumiewali się prawdopodobnie dialektem semickim zbliżonym do babilońskiego z dolnej Mezopotamii. Ponieważ redakcja świętej Księgi została niemal w całości dokonana w Judei, tamtejszy język hebrajski wyparł inne, rywalizujące z nim dialekty. Aż do wysiedlenia do Babilonii językiem codziennym, powszechnie używanym był zatem hebrajski. W synagogach czytano Prawo po hebrajsku, modlono się po hebrajsku. 

Niewolnictwo w Izraelu 

W czasach Chrystusa z pewnością istnieli w Izraelu niewolnicy. On sam zaś wspomina o nich wielokrotnie, na przykład w przypowieści o słudze niemiłosiernym, o synu marnotrawnym i wiele innych. Tam nawet, gdzie nowsze przekłady używają oględnego słowa ,,sługa", wydaje się rzeczą pewną, że chodzi o niewolników. 

Czytając Nowy Testament, a także Józefa Flawiusza, nie odnosi się wrażenia, jakoby u Żydów istniała liczna klasa niewolników. Ze względu na niskie wynagrodzenie płacone robotnikom wolnym nie opłacało się właściwie kupować niewolnika, któremu trzeba było zapewnić utrzymanie. Oficjalny dokument datowany z 71 r. naszej ery, podaje, że w okręgu, w którym urząd podatkowy obejmował 385 podatników, wszyscy oni razem wzięci posiadali tylko 44 niewolników. 

Życie codzienne w czasach Chrystusa - życie na wsi

Wsie były zwykle położone w miejscach dobrze chronionych, szczególnie zanim Pax Romana (który nastał w 27r. przed Chr. wraz z wyniesieniem Augusta do władzy) zapewnił bezpieczeństwo wsiom. Ludzie zazwyczaj unikali otwartych przestrzeni na równinach, wybierając stoki z dobrym widokiem na drogę i niezbyt odległym źródłem wody.

Do napisania listu używano materiałów takich jak: pegamin, papirus, tabliczki. Rzymianie wprowadzili modę podwójnych tabliczek, w których dwie części były złączone rzemykami. Składano je stronami pokrytymi woskiem do środka, przy czym niewielka listewka chroniła zapisane powierzchnie przed zetknięciem. Adresat aby odpowiedzieć musiał po prostu zetrzeć przesłany tekst i na tym samym miejscu wyryć własny. Listy pisane na papirusie i pergaminie były zwinięte i zabezpieczone sznurkiem. List musiał być podpisany. Czasem sam podpis nie wystarczył i potrzebna była pieczęć. Każda osoba o jakieś pozycji miała własną pieczęć z imieniem i motywem dekoracyjnym. 

List podpisany jak należy, zamknięty i zapieczętowany trzeba było doręczyć adrestatowi. W cesarstwie rzymskim istniała służba pocztowa, wzorowana na systemie pocztowym utworzonym w V w. p. n. e. przez perskiego króla Dariusza. Była to cała organizacja, prawdziwe ministerstwo zatrudniające liczny personel gońców, strażników na postojach, dozorcach. 

Osoby prywatne korzystały często z posłańców. Byli to albo słudzy bogaczy, albo ludzie, którzy zawodowo trudnili się dostarczaniem przesyłek. Przesyłki wkładali oni za pas, albo do drewnianej tuby zawieszonej na szyji. Kto nie mógł opłacić posłańca, korzystał z wyjazdu przyjaciela, urzędnika lub kupca i powierzał mu list. 

Zarządzenia władzy były umieszczane jako napisy na murach. Nawet w Świątyni znajdowały się napisy zabraniające poganom wchodzenia na zakazany teren. Administracja rzymska również korzystała z tego środka. Zwykli ludzie również szukali sposobu by wyrazić swe uczucia. Podczas wykopalisk znaleziono niemalą ilość graffitti. Jeden z nich, umieszczony na podwalinach pałacu Hasmonejczyków, głosi, że ,,Szymon i jego ród pójdą się smażyć do piekła".

Zabiegi czystości Żydów

,,Ten, kto ma oblubienicę, jest oblubieńcem, a przyjaciel oblubieńca, gdy stoi i słyszy go, bardzo się raduje z głosu oblubieńca. Ta moja radość więc stała się pełna" (J.3:29). 

Ceremonia zaręczyn była pierwszym istotnym krokiem w małżeństwie. Podczas uroczystości towarzyszących zaręczynom, które odbywały się w domu ojca narzeczonej, spisywano umowę, podpisywaną przez pana młodego i świadków. Umowa zawierała materialne i socjalne zobowiązania przyszłego męża wobec narzeczonej. Potem narzeczony przypięczętowywał umowę, dając narzeczonej mniej lub bardziej wartościowy przedmiot. 

Jeśli narzeczona była bardzo młoda (zaręczyny odbywały się nawet w 12 roku życia dziewczyny), mogła odroczyć przeprowadzkę do domu narzeczonego i początek małżeństwa o kilka lat. W każdym przypadku dawano jej co najmniej 12 miesięcy na przygotowanie ubrań i biżuterii. Narzeczony w tym czasie przygotowywał dom oraz uroczystości weselne. 

Wesele odbywało się wieczorem Panna młoda była przyprowadzona do domu pana młodego w weselnej procesji z pochodniami. Na ten obyczaj wskazują słowa Jezusa: ,,Wtedy Królestwo Niebios będzie podobne do dziesięciu panien, które wzięły swoje lampy i wyszły na spotkanie pana młodego" (Mt 25:1). 

Wcześniej panna młoda i pan młody kąpali się, namaszczano ich wonnymi olejkami u ubierano w najlepsze szaty, zachowane specjalnie na tę okazję. Również goście zakładali swoje najlepsze stroje, ponieważ przyjście w nieodpowiednim uchodziło za zniewagę. 

Kiedy rodzina i sąsiedzi zebrali się już w domu na dziedzińcu, rozpoczynała się uczta. Przed jedzeniem goście oczyszczali się rytualnie, myjąc ręce. Podczas uczty czytano poezję, śpiewano pieśni, a młoda para otrzymywała

Dzisiejsze rozrywki były nie do pomyślenia dla Żydów. Żydowi nigdy by nie przyszło do głowy ruszyć w drogę dla odbycia wycieczki lub w celach turystycznych. Wędkarz dla Żyda byłby człowiekiem niespełna rozumu. Rybołówstwo było ciężką pracą, a nie wypoczynkiem. 

Dzieci grały w gry polegające na zarzuceniu pierścieni na słupek lub bawiły się piłką. Dorośli grali w kości, kostkami zrobionymi ze szkła, kości słoniowej lub metalu. Jedną z popularnych gier była również gra na planszy, podzielonej na 24 pola 12 liniami równoległymi i jedną linią poprzeczną. Grano także w piłkę, czasem w drużynach, piłkami napełnionymi powietrzem lub wypchanymi puchem. Znany był też rodzaj siatkówki, polegający na rzucaniu piłki w górę, którą gracze stojący w pobliżu próbowali złapać. 

Inne gry urządzane na świeżym powietrzu, zdają się bardziej przypominać sport. Zgodnie z tym, co wiemy z Biblii, Izraelici zawsze lubili zapasy i walki podobne do tej, jaką Filistyn stoczył ze sługami króla Saula. Strzelali również do celu strzałami lub z procy. 

Pewne jest, że Izrael z odrazą odrzucił obrzydliwe i oburzające widowiska, którymi rozkoszowały się tłumy rzymskie: walki gladiatorów, kończące się z reguły śmiercią człowieka, publiczne egzekucje skazańców, ginących w męczarniach lub od kłów dzikich zwierząt. 

Spośród upośledzonych nędzarzy wałęsających się po drogach i placach dla Żydów, najgroźniejsi byli opętani. Tylko starannie dobrany egzorcyzm, mógł przynieść wyzwolenie od złego ducha. Wśród rabbich trafiali się zawodowi egzorcyści. Chrystus wyraźnie na nich wskazuję, zwłaszcza w odpowiedzi danej tym, którzy oskarżają go o wypędzanie czartów ,,przez Belzebuba". Egzorcyści wędrowali z miasta do miasta wykonując swoją pracę. 

Żydzi jak i inne narody starożytności, nie dopuszczali myśli o istnieniu chorób psychicznych. Najlepszym wyjaśnieniem wydawało się zawsze działanie złych duchów. Skąd się wzieły demony ? Były to oczywiście upadłe anioły, ale może także - jak twierdzili niektórzy - dzieci spłodzone przez Adama, zanim w wieku 130 lat zrobił on syna ,,na obraz i podobieństwo swoje". Demony są zazwyczaj niewidzialne, lecz jeśli u progu domostwa rozsypać przesiany popiół, nazajutrz rano można czasem zobaczyć pozostawiony przez nie ślad, podobny do śladów kogucich. Złe siły znajdują wszędzie, ale przede wszystkim w zrujnowanych budowlach, na bagnach, w cieniu niektórych drzew i ustępach. Żydzi obawiali się, że jeśli mężczyzna spał samotnie to mógł stać się ofiarą Lilit, demona żeńskiego. 

Żydzi głosi również, że osoby bardzo przestrzegający zakazów i nakazów religijnych będą chronieni przez swoje anioły. W obronie przed demonami zalecało się również modlitwę. Niestety, wielu Izraelitów, nawet bardzo wierzących, nie poprzestawało na legalnych środkach obrony. Wielu nosiło skrycie amulety. 

Prawo sporządziło dokładny spis praktyk zakazanych. Czarownik, wróżbita, wieszczek, guślarz, wywoływacz duchów zostali potępieni. Astrologia była równie surowo potępiana. Księga Jubileuszów, dobrze znany apokryf, zapewniała, że astrologii uczyli upadli aniołowie, w Księgach

W zamierzchłych czasach, gdy lud pracował w pocie czoła dla faraona, zanim go Mojżesz wyzwolił, codzienną odzieżą była prawdopodobnie przepaska, wyglądająca tak, jak widzimy to na różnych dokumentach archeologicznych z Mezopotamii i Egiptu. W Izraelu za czasów Chrystusa pozostała pamiątka po dawnej przepasce: był to saq. Uszyty z płótna, był saq spodnim odzieniem ludzi z gminu, prawdopodobnie tą częścią odzieży, którą Chrystus zatrzymał na sobie, gdy - jak sługa - umywał nogi swoim uczniom. Natomiast saq uszyty z bardzo prostackiego materiału, prawdziwego ,,płótna workowego", mężczyźni i kobiety przepasywali wokół bioder w dniach żałoby i pokuty. 

Od pradawnych czasów używano również tuniki i płaszcza. W czasach Chrystusa obie te części odzieży były w powszechnym użyciu. Wielokroć jest o nich mowa w Ewangeliach. Tunika - szaluk - musiała być dość podobna do greckiego chitonu, była dłuższa i sięgała poza kolana. U dołu ich chwiały się rytualne frędzle, zazwyczaj koloru błękitnego z odcieniem fioletowym. Podczas uroczystości noszono tuniki jedwabne, haftowane lub ozdobione barwnymi taśmami. Przeważnie tuniki bywały krojone i szyte, jednak najbardziej ceniono tuniki wełniane, tkane bez szwu. 

Talit - płaszcz, odgrywał podwójną rolę: naszego garnituru oraz palta. Była to część odzieży tak niezbędna, że Prawo żądało, aby wierzyciel, który wziął płaszcz dłużnika w zastaw, oddał go właścicielowi przed nadejściem wieczoru. Służył on również za strój uroczysty, bez niego nie wypadało stanąć przed przełożonym ani udać się do Świątyni. Nie przeszkadzało to jednak używać go do przeróżnych celów: jako kołdry lub posłania podczas nocy spędzonej pod gołym niebiem, a nawet zamiast dywanu rozpościeranego na ziemi na przyjęcie jakiej znakomitej osobistości. Niektóre płaszcze sporządzane były z prostego kawałka materiału z wycięciem na głowę, inne z dwóch zeszytych razem